✨ کاربرد شناخت تیپ‌های رفتاری بر اساس مدل DISC در روابط عمومی

واحد روابط عمومی در سازمان با توجه به ارتباطات گسترده خود با مردم و سایر نهادها و سازمان‌ها و در کل با افراد، نیازمند نیروی انسانی برگزیده و مجرب می‌باشد که این نیروها می‌بایست در حوزه ارتباطات بین فردی، افرادی حرفه‌ای و تاثیرگذار باشند. 

فعالیت‌ها و وظایف واحد روابط عمومی در دو بخش داخلی "درون سازمان" و بیرونی  "برون سازمان" خلاصه می‌شود، در حوزه درون سازمان وظایف ایشان، هدایت رفتار کارکنان و تقویت انگیزه و روحیه آن‌ها می‌باشد که نتیجه آن افزایش بهره‌وری افراد و افزایش عرق و تعلق سازمانی می‌باشد و در حوزه برون سازمانی وظیفه ایجاد زمینه و بستر مساعد و مطلوب در نوع نگرش‌ها و طرز تلقی مردم در جامعه نسبت به سازمان می‌باشد که نتیجه آن تفاهم و رضايت و خشنودی و قدردانی آحاد مختلف جامعه نسبت به سازمان خواهد شد و این عمل باعث ارتقا جایگاه شایسته و بایسته سازمان در میان افکار عمومی می‌شود. 

کارکنان واحد روابط عمومی با توجه به شرح وظایف این واحد علاوه بر برخورداری از تخصص و تجربه کافی، باید از توانایی‌های رفتاری و ارتباطی خوبی بهره‌مند باشند و این مهارت‌ها را در خود تقویت کنند، ولی چگونه؟

در این مقاله با یکی از ابزارهای حرفه‌ای و  محبوب در حوزه ارتباطات و شناخت رفتار بنام DISC آشنا خواهیم شد و با این ابزار به همکاران روابط عمومی کمک خواهیم کرد تا مهارت‌های خود را توسعه داده و بتوانند وظایف خود را به نحو مطلوبی در حوزه ارتباطات بین فردی رشد دهند. 

ابتدا ویژگی‌های رفتاری یک فردی که در حوزه روابط عمومی فعالیت می‌کند را بررسی می‌کنیم، این فرد می‌بایست خودپنداری مثبت داشته باشد. فردی که از خودپنداری مثبت برخوردار است، این ویژگی­‌ها را دارد:

1. در اکثر زمینه­‌های زندگی، خود را موفق می­‌داند.
2. توان مهرورزی بالایی دارد.
3. بیش­تر به نکات مثبت افراد تکیه می­‌کند.
4. در بیش­تر موارد احساس موفقیت می­‌کند تا شکست.
5. در زندگی شغلی، خانوادگی و اجتماعی خود موفق‌­تر است.

یکی از روان­شناسان به نام «کارل راجرز»، خصوصیات دیگری را به این فهرست اضافه می­‌کند:

1. ارتباط خوب با دیگران.
2. پذیرش احساس دیگران.
3. عزت نفس.
4. زندگی کامل در زمان حال.
5. ادامه یادگیری چگونه آموختن.
6. داشتن ذهن باز نسبت به افکار خود.
7. توانایی تصمیم­‌گیری مستقل.
8. خلاقیت.

بدیهی است بهره‌­مندی کارکنان روابط عمومی از چنین خصوصیاتی در ایجاد تأثیرات مثبت در ارتباطات داخلی و خارجی سازمان بسیار مفید است و به کمک یک شخصیت سالم و رشد یافته، ارتباط مؤثر شکل می­‌گیرد.

بقراط، بزرگترین حکیم یونانی، رفتار انسان‌ها را در 400 سال پیش از میلاد، مشاهده و مورد بررسی قرار داد.

او متوجه شد که ما انسان‌ها در رفتارهای خود تشابهات و تفاوت‌هایی را نشان می‌دهیم. بقراط رفتار افراد را به چهار دسته صفراوی، دموی، بلغمی و سوداوی تقسیم کرده بود. 

به عبارت دیگر، بر اساس مشاهدات وی، ما انسان‌ها همگی یکسان هستیم اما با این وجود هر کدام منحصر به فرد می‌باشیم. دانشمندان دیگری نیز همانند جالینوس رفتارهای انسان را به مدل‌های مختلفی تقسیم کرده بودند که امروزه نیز در علم پزشکی به آن‌ها اشاره می‌شود.

با ادامه دادن این گونه مشاهدات، اثبات شده‌است که رفتارهای قابل مشاهده می‌توانند در گروه‌هایی طبقه بندی شوند. این عمل باعث به وجود آمدن پدیده‌ای شده است که اکنون به نام “زبان رفتاری” شناخته می‌شود. 

مدل رفتاری DISC استاندارد یا زبان مشترکی است برای شناخت و بازگشایی رموز رفتاری افراد و پیش بینی رفتارهایی که به طور معمول از آن‌ها مشاهده می‌شود. به کمک این مدل می‌توان آموخت که در موقعیت‌های متفاوت و با افراد متفاوت، موثر و موفقیت آمیز تعامل نماییم. این مدل برای اولین بار در سال 1928 میلادی توسط دکتر ویلیام مولتون مارستون معرفی شد. مارستون اعتقاد داشت که همواره چهار سبک رفتاری وجود دارد که می‌توان افراد را بر اساس آن طبقه‌بندی نمود و هر چهار سبک رفتاری، با شدت و ضعفی متفاوت در همه افراد مشاهده می‌شوند؛ اما هر فرد یک سبک یا دو سبک غالب رفتاری دارد که معمولا طبق آن نسبت به محیط پیرامون خود واکنش نشان می‌دهد.

✔ مدل  DISC هم اکنون در سطح جهانی به عنوان مدل رفتاری برتر در بسیاری از موقعیت‌ها قابل استفاده می‌باشد که برخی از آن‌ها به قرار زیر است:

• بررسی خصوصیات و ویژگی‌های عمومی فرد و شناخت نقاط قوت و قابل بهبود ایشان
• نحوه ارتباط با فرد و افزایش قدرت تطبیق با مدل رفتاری مخاطب 
• نحوه ایجاد انگیزش در افراد و کمک به رشد آن‌ها 
• تبیین مدل‌های علمی و کاربردی ارتباط مؤثر با دیگران به منظور حل و فصل تنش‌های سازمان و افزایش میزان كارآیی افراد 
• مدیریت بهتر افراد جهت تاثیر گذاری بیشتر بر آن‌ها و افزایش بهره وری فرد و سازمان 
• تجزيه و تحليل شغلی افراد به منظور نیازسنجی و برنامه ريزی آموزشی 
• کمک در شناسائی استعدادها برای جانشین پروری، ارتقاء و ... 
• سنجش و گزینش افراد در زمان جذب، آموزش و توسعه‌ی منابع انسانی، پاداش و جبران خدمت و ... 
• افزایش مهارت‌های ارتباطی کارکنان فروش و رشد میزان فروش آن‌ها 
• مدیریت بهتر تیم‌های کاری با شناخت بهتر ویژگی‌های رفتاری افراد و توانمندی‌های ایشان

از کاربردهای مفید ابزار DISC شناخت تیپ رفتاری افراد و نحوه ارتباط با ایشان می‌باشد. آگاهی از تیپ رفتاری خودمان و شناخت نقاط قوت و قابل بهبود رفتارهای ما و همچنین شناخت رفتارهای دیگران و درک دلایل رفتارهای آن‌ها در ایجاد یک ارتباط حرفه‌ای و موثر بسیار حائز اهمیت می‌باشد.

ابتدا تعریف ساده و مختصری از ابزار DISC خواهم داشت. در این مدل افراد بر چهار نوع ویژگی رفتاری بارز تقسیم‌بندی شده‌اند و ترکیب این چهار ویژگی مدل رفتاری را تعیین می‌کند. 

🔴 تیپ رفتاری D  (Dominance) تسلط گرا: 

افرادی که تیپ رفتاری D می‌باشند، افرادی  مقتدر، قوی و نافذ، رک و صریح، نتیجه گرا، هدفمند، تند و سریع، اهل چالش و ریسک پذیر هستند. البته این افراد خود محور و کم حوصله می‌باشند و زود عصبانی می‌شوند. 

🟡 تیپ رفتاری I (Influence) تاثیرگذار:  

افرادی که تیپ رفتاری I هستند، افرادی معاشرتی، علاقه‌مند به ارتباط با دیگران، اجتماعی، خوشبین و دارای نگاهی مثبت، متقاعد کننده، خون‌گرم و صمیمی، شاد و سرزنده ،اهل تفریح و لذت بردن از زندگیشان می‌باشند و البته این افراد پرحرف، زود باور و بی‌نظم می‌باشند. 

🟢 تیپ رفتاری S (Steadiness) دارای ثبات: 

افرادی که تیپ رفتاری S می‌باشند ، افرادی هستند آرام و صبور، خشنود، مردم‌دار، مهربان و دل‌رحم، احساسی و خوش برخورد، سنجیده و متفکر و البته کند در تصمیم‌گیری، مقاوم در برابر تغییر و عدم علاقه به ریسک و چالش می‌باشند.

🔵 تیپ رفتاری (Conscientious) C وظیفه محور: 

افرادی که تیپ رفتاری C می‌باشند، افرادی منظم، دقیق، کمال‌گرا، حقیقت جو، آداب دان، دارای استانداردهای بالا، تحلیل‌گر و حساب‌گر می‌باشند، البته این افراد بیش از حد منتقد از خود و دیگران می‌باشند. 

✔ تعریف رفتار در سیستم رفتاری DISC

"رفتار" عبارت است از عمل و عکس العمل‌های قابل مشاهده از یک فرد در موقعیت‌ها و شرایط متفاوت که در این مدل به چهار نوع مجزا تقسیم بندی می‌شود. همه ما به نسبت‌های متفاوت از همه این تمایلات رفتاری برخوردار هستیم، اما همواره میزان یک یا دو تمایل رفتاری در ما بیشترین است که به آن‌ها "سبک‌های غالب رفتاری" گفته می‌شود. پس از شرکت در آزمون DISC  و مشخص شدن سبک غالب رفتاری، کلیه خصوصیات و تمایلات رفتاری در قالب گزارش‌های متنوع و با جزئیات کامل در اختیار فرد قرار می‌گیرد.

DISC به عنوان یک ابزار مناسب و علمی در حوزه شناخت رفتار، در دنیا با استقبال ویژه‌ای مواجه بوده است و با ارائه  یک دسته بندی مناسب و قدرتمند به افراد کمک می‌نماید تا:

• خود را بیشتر بشناسند.
• به نقاط قوت و قابل بهبود خود آگاه شوند.
• تفاوت‌های فردی خود را با دیگران بشناسند.
• بتوانند خود را با دیگران تطبیق دهند.
• به یک ارتباط برد - برد دست یابند.

با توجه به شرح وظایف کارکنان روابط عمومی و لزوم ارتباطات گسترده با مردم و ویژگی‌هایی که در مدل DISC اشاره شد، یک فرد شاغل در واحد روابط عمومی می بایست شاخص I  بیش از میانگین  داشته باشد، افراد با شاخص I  بالا در مدل DISC افرادی معاشرتی، ایده پرداز، ارتباطی، خوشبین و مثبت و علاقه مند به کارهای پرتحرک و متنوع می‌باشند، این افراد با کارهای جذاب و در ارتباط با مردم انرژی بدست می‌آورند و تمام تلاش خود را برای ایجاد روابط پایدار با دیگران می‌کنند. 

شناخت DISC و کاربردهای آن در حوزه ارتباطات برای مدیران الزامی است و این ابزار و دانش رفتارشناسی در کشورهای توسعه یافته بسیار مهم می‌باشد. هفتاد و پنج درصد شرکت‌های فورچون 500 از این ابزار در توسعه و بهبود ارتباطات و فعالیت‌های تیمی خود استفاده می نمایند و با آنکه دانش جدیدی در کشور ما می باشد ولی مسیر رشد خود را به خوبی طی می کند. استفاده از تست های استاندارد DISC در ایران توسط نمایندگی های کشورهای آمریکا ، کانادا ، انگلستان و ... انجام می شود و سایت www.SinaTik.com توسط تیم کلینیک کسب و کار سینا به منظور انجام این تست با هزینه‌ای به مراتب کمتر و کیفیت بالاتر و همچنین تولید و نشر دانش این مدل در ایران، راه اندازی شده است.

روابط عمومی جایگاه ویژه‌ای  در سازمان دارد، از این رو باید مدیران سازما‌‌‌ن‌­ها بیش از پیش عنایت داشته باشند تا در گزینش کارکنان این بخش، علاوه بر تخصص و تجربه مناسب، به خصوصیات رفتاری آنان نیز توجه کنند و آینه تمام‌­نمای فعالیت­‌های خود را به دست کسانی بدهند که بتوانند با بهره­‌مندی از صفات مطلوب خود آن را شفاف­‌تر و مؤثرتر نشان دهند.

تیم کلینیک کسب و کار سینا با داشتن افراد متخصص و ابزارهای روز دنیا در کنار مدیران سازمان‌ها در جذب و نگهداشت این افراد کلیدی در سازمان آماده همکاری وایفای نقش می‌باشد.

نویسنده : محمد باقر مرادی